Wendag
Wendag- AteïsmeAteïsme
Wendag
Debat oor Christendom en Godsdiens
Ateïsme
Wat beteken Ateïsme?
Ateïsme (afgelei van die Griekse áteos "sonder God") is 'n filosofiese stroming met die fundamentele uitgangspunt dat daar geen god/gode anderkant die ervaarbare werklikheid, geen goddelike wêreldorde en geen geldige begrip van God bestaan nie.
'n Ateïs is bloot iemand wat nie geloof in gode het nie - iemand wat nie 'n teïs is nie. Ateïsme is die staat dat daar geen geloof in die bestaan van enige gode is nie. Sommige gaan voort om die bestaan van sommige of alle gode aktief te betwis, maar dit is nie 'n voorvereiste om 'n ateïs te wees nie. Ateïsme is nie 'n ideologie nie, is nie 'n geloofsisteem nie en is ook nie 'n godsdiens nie; hoewel dit, soos teïsme, ook deel kan wees van al drie.
Maar om werklik ateïsme te verstaan, moet daar besef word dat ateïste nie so seer net 'n algemene verwerping van die bestaan van God of gode voorstaan nie. Hulle is eerder 'n spesifieke verwerping van 'n teïstiese Godsbeeld. Soos die evolusionêre bioloog Richard Dawkins dan ook in sy bekende boek The God Delusion skryf, dat hy nie 'n ateïs is nie maar eerder 'n a-teïs. (A-teïsme beteken vir hom letterlik anti-teïsme.) En vanuit dié standpunt veroordeel hy godsdienste.
Hierby sluit Karen Armstrong aan, in haar boek The Case for God: "Historically atheism has rarely been a blanket denial of the sacred per se, but has nearly always rejected a particular conception of the divine. At an early stage of their history, Christians and Muslims were both called 'atheists' by their pagan contemporaries..."
En hiermee is ek eens, want ek glo ook nie meer in 'n teïstiese God nie. Biskop John Selby Spong slaan die spyker op die kop met: "I dismiss the supernatural, external God of theism. Theism and God are not the same. Theism is but one human definition of God."
Onderskeiding tussen Sterk en Swak Ateïsme
- Sterk Ateïsme: (Positiewe Ateïsme) Die standpunt dat daar rede is om te glo dat god/gode nie bestaan nie. Dit kan ook die standpunt inneem dat dit logies onmoontlik is dat god/gode bestaan.
- Swak Ateïsme: (Negatiewe Ateïsme) Die standpunt dat daar geen rede is om te glo dat god/gode wel bestaan nie. Hierdie siening hou verband met agnostisisme wat glo dat jy nie kan kennis dra van die bestaan van god/gode nie.
Geskiedkundige oorsig
Die vroegste vorme van ateïsme kom in ou Indiese geloofstelsels soos die Djainisme, Samkhya en die oorspronklike Boeddhisme voor. Alhoewel die laasgenoemde nog na gode verwys het, het hulle net soos die mens deel uitgemaak van die wêreldlike kringloop van bestaan en vergaan en het dus geen rol by die menslike verlossing gespeel nie.
In die antieke Griekse filosofie het voor-Sokratiese filosowe soos Demokritos en Kritias in hulle werke reeds 'n wetenskaplike ateïsme ontwikkel wat gode as 'n menslike uitvinding ontmasker het. Volgens hulle was gode slegs 'n doeltreffende afskrikmiddel wat ingespan is om die morele orde te handhaaf. Die Griekse ateïsme was oor die algemeen 'n persoonlike oortuiging van 'n klein aantal intellektuele denkers, terwyl die lewensgevoel van die meeste mense in die antieke oudheid nog steeds deur natuurgodsdienstige ervarings oorheers is.
Tydens die Europese Middeleeue kon daar nie sprake wees van 'n eksplisiete ateïsme nie, alhoewel daar vanaf die 13de eeu in toenemende mate kritiek op kerklike leerstellings gelewer is. Siger van Brabant het hom byvoorbeeld onder die invloed van Averroes se Arabiese Aristoteleskommentaar teen die kerklike skeppings- en sieleleer uitgespreek.
In die Westerse filosofie is die ateïsme later tot 'n duidelik geformuleerde algemene oortuiging ontwikkel. In die algemeen word daar drie hoofoorsake vir die ontstaan van ateïstiese oortuigings in die Westerse wêreld aangevoer:
Die Christelike skeppingsgeloof het tot 'n desakralisasie en ontgoddeliking van die natuur gelei.
Die ontwikkeling van die moderne wetenskappe, veral die natuurkunde, het die wêreld verklaar sonder om 'n goddelike wese as sy oorsprong voor te stel. Uit die aanvanklike metodiese ateïsme het later doktrinêre ateïsme van sommige filosowe van die Franse Verligting soos Voltaire, die 19de eeuse materialisme van Duitse denkers soos L. Büchner en E. Haeckel en die dialektiese materialisme of Marxisme van Friedrich Engels ontwikkel.
Die ontwikkeling van die moderne humanisme het daartoe gelei dat die geloof aan 'n goddelike wese as nie meer versoenbaar met die vrye selfverwesenliking van die mens beskou is nie. Die Duitse filosoof Ludwig Feuerbach het net soos die Marxistiese ateïsme, wat uit sy leerstellings voortgespruit het, en die eksistensialistiese filosofie van die Franse wysgeer Jean-Paul Sartre god as niks meer as 'n "mededinger" beskou nie.
