Gottfried A. Watermeyer

---

Siener-Digter

Gottfried A. Watermeyer

(1917-1972)

G.A. Watermeyer is ’n bekende Suid-Afrikaanse digter wat in 1948 met die bundel Sekel en Simbaal debuteer. Dit bevat ’n aantal gedigte waarin hy sy lewensdrang en verlange na die natuur verbeeld. ’n Tweede druk van die bundel het in 1952 verskyn nadat Watermeyer wysigings aangebring het.

Die Republiek van Duisend Jaar (1957) en Taalfeeskwatryne (1961) is gedigte wat geskrywe is vir en oor die Taalfees in die amfiteater van die Voortrekkermonument in 1959.

Van Watermeyer se gedigte het in 1960 in Standpunte verskyn. Ná verwerking en uitbreiding is dit in die bundel Bitter Brood (1965) uitgegee. Dit toon nie meer die jeugdige uitbundigheid van sy eerste werke nie, maar bevat ’n beskoulike toon oor die verbygaan van die jeug en sy liefdegloed. (Uit: Wêreldfokus.)

In 1954 word G.A. Watermeyer se enigste Engelse digbundel, Atlantis or The Crying of the Waters, gepubliseer.

In haar Voorwoord tot hierdie bundel skryf die bekende Afrikaanse digteres, Elisabeth Eybers, soos volg:

Watermeyer vertel vervolgens self in Die Brandwag van Vrydag, 23 Julie 1954 oor Atlantis or the Crying of the Waters en gebeure wat die verskyning van die bundel voorafgegaan het:

MILJOENE SAL IN SONDVLOED¹ STERF

Een aand aan die begin van die winter van 1953 het ek my stoel voor die kaggel reggetrek en my eerste boek oor Atlantis – dié van Donnelly – opgeneem om te lees.

Ter verduideliking kan ek miskien net hier sê dat Atlantis die naam is van die kontinent wat volgens legende in die Weste in die see verdwyn het. Sommige meen dat dit die land van die sondvloed was wat in die Bybel beskrywe word, met uitsondering dat dit nooit weer bo die waters uitgestyg het nie. Plato het ’n boek oor Atlantis geskryf wat ongelukkig nooit voltooi is nie, en sedertdien het daar alreeds meer as ’n duisend boeke oor die onderwerp verskyn wat die verbeelding van denkers deur die eeue vasgegryp het.

Hoe dit ookal sy, ek het in die stoel teruggeleun en begin lees in Plato se beskrywing van die verlore Atlantis wat Donnelly in sy boek oorgedruk het. Nadat ek sowat drie bladsye deurgegaan het, het ek lomerig begin voel – ek het toevallig ’n vermoeiende dag agter die rug gehad – en aanstaltes gemaak om te gaan slaap. Maar ek was skaars in die bed of ’n eienaardige rusteloosheid het my beetgepak en woorde het deur my kop begin maal. Uiteindelik het ek opgestaan en die volgende reëls neergeskryf:

Hier het ek, ’n Afrikaanse digter, skielik Engels begin skrywe, maar dit was nie al nie. Terwyl ek daar voor die lessenaar gesit het, het daar ineens voor my geestesoog ’n uitgestrekte vlakte verskyn met berge aan die een kant wat steil afloop in die see. Op die berge was daar paleise en tempels en in die middel van die vlakte het ’n geweldige pilaar hoog in die lug opgeskiet.

Ek is nie heldersienend nie; ek is nie ’n persoon wat met geeste omgaan nie, en daarby was ek hoegenaamd nie in ’n beswyming of “trance” nie, maar wakker en doodnugter. Ek het voortgegaan om ’n beskrywing van die pilaar te gee en toe gaan slaap. Toe ek twee dae later weer die boek opneem en verder lees, kom ek etlike bladsye verder aan tot my verbasing op Plato se beskrywing van hierdie pilaar af.

In die begin was ek dronkgeslaan, maar nou het dit saans my gewoonte geword om met potlood en papier voor my lessenaar te gaan sit en wag … net maar wag. Weer moet ek beklemtoon dat dit nie ’n geval was dat my potlood deur ’n onsigbare hand bestuur is, soos spiritistiese mediums na bewering ondervind nie, maar dat woorde in my kop gekom het en dat ek hulle dan neergeskryf het – soms sonder wysiging, soms met wysigings. Party van die dinge wat ek geskryf het, verskyn nie in my boek nie en word ook hier verswyg; party gedigte het nooit klaargekom nie en kon gevolglik nie in my bundel ingesluit word nie. Ek haal hier slegs sodanige gedeeltes aan wat sin en samehang aan die verhaal gee soos dit in my bundel, ATLANTIS OR THE CRYING OF THE WATERS, verskyn.

Uit bostaande reëls en ander gedeeltes het ek afgelei dat die ramp van Atlantis herhaal gaan word, dat die aarde deur ’n tweede sondvloed bedreig word, en nou het ek begin begryp waarom hierdie inspirasie na my toe gekom het. Dit moes dien as ’n waarskuwing aan die wêreld. Tot op hierdie stadium het ek egter nog nie geweet of die ganse aarde of slegs ’n gedeelte daarvan deur die see bedreig word nie, maar toe skrywe ek die volgende:

Nou het dit vir my duidelik geword dat lande in die Weste bedreig word en dat die reëns wat van Tuscany (Italië) na die suide beweeg, ’n teken van genade is – ’n teken dat die Suide nie in die ramp betrokke sal wees nie.

Maar die Weste is natuurlik ’n baie wye begrip, en dit was eers op die aand van die kroning van Elizabeth II dat ek nader besonderhede omtrent die lande wat spesifiek bedreig word, gekry het. Ek was destyds as joernalis werksaam, en terwyl ek nog op kantoor besig was om berigte omtrent die kroning wat van Sapa-Reuter ontvang is, te vertaal, het ek die volgende reëls neergeskryf:

Etlike dae later het ek die noodlottige gedig “Southampton Docks” geskryf, ’n vers wat so fatalisties is dat ek dit nie in my bundel opgeneem het nie en ook hier enkele reëls verswyg:

Hierna het ’n gedig gevolg wat daarop dui dat nie net Brittanje nie, maar al die laaglande in die Weste bedreig word, veral Holland en België en dit het my voorgekom asof die oorstromings wat hierdie lande sowat twee jaar gelede geteister het, toe daar honderde mense verdrink het, slegs ’n voorbode was van die groot ramp wat kom en miljoene lewens sal eis. Daarby sal hierdie lande nie weer uit die see gered word nie, maar ewig in die golwe verdwyn:

Die vraag ontstaan vanselfsprekend: Waarom word juis hierdie lande getref? Hierop is ek nie bereid om ’n antwoord te verstrek nie. Ek het nie ATLANTIS OR THE CRYING OF THE WATERS geskryf met die doel om te veroordeel nie, maar slegs om te waarsku.

Die atoombom

Uit latere gedigte wil dit egter voorkom asof die splitsing van die atoom êrens met die ramp wat oor die Weste hang, skakel en ek glo dan ook dat die wetenskap in hierdie opsig sekere wette oortree het – ’n gesigpunt wat ek in die afdeling “The Rape of the Atom” behandel.

Ek hoop om in ’n later artikel die moontlike verband tussen ’n geweldige atoomontploffing en die noodlottige styging van die see uiteen te sit, maar laat voorlopig slegs die volgende gedig volg wat daarop dui dat die opbreek van die atoom tragiese gevolge vir die wêreld gaan hê:

Op hierdie stadium kan ek miskien net meld dat die skrywe van die gedig nie sommer so voor die wind gegaan het nie. Baie aande, veral wanneer ek moeg was, het ek vergeefs gesit en wag op die inspirasie. En wanneer die inspirasie dan wel gekom het, was dit gewoonlik net twee of drie reëls en ek moes die res voltooi deur moeitevol terug te tas in die onderbewuste, want ek het geen materiaal tot my geskikking gehad nie. Mens sou dit kon vergelyk met die persoon wat op ’n delwery ’n klein diamantjie kry en dan weer naarstigtelik in die aarde moet delf totdat hy die volgende edelgesteente ontdek, wat hy aan die glans daarvan sou erken. En net soos die delwer voortgedryf word deur die delwerskoors, is ek gedurig voortgeja deur die besef van die geweldige taak wat op my skouers gelê is soos saamgevat in die volgende twee reëls:

Maar hoe meer beangs ek geword het om die werk betyds klaar te kry, hoe meer teenslae het ek ondervind. Dit was asof die magte van Goed en Kwaad om my saamgetrek was, en terwyl die Gode my met inspirasie begunstig het, het die donker kragte alles in hulle vermoë gedoen om daardie inspirasie te vernietig. Ek verswyg besonderhede en stip slegs aan dat ek van ongeveer die einde van April af gedurende 1953 geen volledige gedig geskryf het nie en uiteindelik teen die middel van November in ’n toestand van gedeeltelike rugverlamming in die bed beland het.

Figure begin teken

By die geestesspanning wat ek ondervind het, is nou fisiese pyn en vrees omtrent my bestaansveiligheid gevoeg – en daarby het daar die gevaar bestaan dat ek miskien nooit weer soos ’n normale mens sou kon beweeg nie. Nag na nag het pyn en bekommernis my tot drie- vieruur in die oggend wakker gehou voordat ek bietjie ingesluimer het.

My skryfboek en potlood was nog altyd byderhand, maar ook die inspirasie het weggebly. Dit is nou eenmaal ’n feit, dat as ’n kunstenaar fisies afgemat is, hy nie in staat tot skepping is nie. Om die tyd te verwyl, het ek allerhande figure met die potlood geteken – en toe begin hierdie figure mettertyd vanself vorm aanneem. Ek kan hoegenaamd nie teken nie, maar feitlik sonder dat ek bewus probeer het, het die koppe van diere en mense op die skoon papier verskyn. Onder andere het ek in hierdie stadium die kop van Poseidon, die bulgod, geteken wat op die omslag van my bundel verskyn.

Volgens legende is Poseidon die Seegod en het hy die liggaam van ’n bul en die kop van ’n mens gehad. Die legende lui verder dat hy uit die see uit op Atlantis aangekom het, daar ’n wonderskone aardse dogter opgemerk het, haar weggevoer het na ’n geheime grot op die berge van Atlantis en dat die tien seuns wat hy by haar gehad het, die eerste tien koning van Atlantis geword het. Hierdie legende beeld ek uit in die gedig: “The Coming of Poseidon”

Teen die middel van Januarie 1954 het my toestand tot so ’n mate verbeter dat ek, hoewel ek nog bedlêend was, met die skrywe van die bundel kon voortgaan, en van nou af het ek dag en nag gewerk en dit teen die einde van Februarie vanjaar voltooi.

Die Sondvloed

’n Interessante feit omtrent die gedigte is dat dit verder teruggaan as bestaande werke oor Atlantis. Daar is diegene wat meen dat Atlantis die land van die Paradys, die verlore Eden, is. Ek onderskryf dan ook hierdie gedagte. Maar met inbegrip van die verhaal van die sondvloed in die Bybel en Plato se beskrywing word daar slegs gemeld dat die mense op Atlantis sondig geword het. Waarom en hoe dit gebeur het, word nêrens aangestip nie. In die gedig “The Rape of Atlantis” word die oorspronklike sonde wat op Atlantis gepleeg is, egter volledig behandel. Ek het vreemd genoeg, eers die slot van hierdie gedig, wat bykans vierhonderd reëls beloop, geskryf en daarna moeitevol teruggetas om dit te voltooi. Die enigste bestaande materiaal wat ek vir hierdie lang gedig gebruik het, is ’n beskrywing van die Songod op Peru wat sowat ’n paragraaf van agt of tien reëls beloop.

Volgens hierdie gedig (ek praat nie graag buite my poësie nie) is Atlantis in werklikheid regeer deur die hoëpriester en die heilige Maagd van die Son. Na ’n ritueel wat op bepaalde tye plaasgevind het en ingelui is deur die dans van die Songod, waaraan slange, wildsbokke en heilige diere deelgeneem het en gekulmineer het met die koms van die Songod met sonsopgang:

het sy in ’n beswyming geraak en dan die regstreekse woorde van die Gode verkondig. Die hoëpriester het hierdie boodskap van die Gode dan weer aan die tien konings van Atlantis oorgedra en sodoende het die land vrede en welvaart geken. Toe egter raak die hoëpriester op die Maagd van die Son verlief, en dan volg daar ’n lang tussenspel waar hy haar weerstand stap vir stap afbreek om haar uiteindelik te verlei en sodoende die onvergeeflike sonde te pleeg, want nou is sy deur ’n mens aangeraak en besoedel, met die gevolg dat sy sterf en die stem van die Gode nooit weer gehoor word nie.

Ek haal hier ’n gedeelte van die slot van die gedig aan, waarin die hoëpriester te laat besef watter sonde hy gepleeg het. Voordat die Maagd sterf, sien sy in haar slaap ’n visioen en voorspel die ondergang van Atlantis in die see:

Nou word die land sondig totdat die Gode dit in die see laat verdwyn. In die gedig “Atlantis Sinks” kom daar onder andere ’n beskrywing voor hoe die laaste klompie oorlewendes Noag se ark oor die water sien vaar met ’n Engel aan die stuur. Tydelik word die storms gestil totdat die ark verdwyn en dan woed die elemente weer voort:

In die gedig “Atlantis Warns” word daar ’n waarskuwing gerig dat seë weer sal styg, en in die daaropvolgende afdelings THE RAPE OF THE ATOM en THE DESTINY OF ENGLAND AND THE LOW LANDS LYING TO THE WEST, word die bedreiging meer in besonderhede uitgebeeld:

Maar hierdie bundel bevat nie net ’n voorspelling van die ondergang van sekere lande nie, dog dit voorspel ook ’n groot wedergeboorte vir die mensdom en die koms van ’n nuwe profeet – ’n gedagte wat bevat word in die laaste twee reëls wat oor bedreigde Europa handel:

Eienaardig genoeg het ek op etlike plekke in die bundel geskryf dat die ondergang van bedreigde lande die wedergeboorte van Atlantis inlui, en eers later het ek verneem dat daar ’n legende bestaan dat as die een land ondergaan die nuwe aarde uit die see opkom. Hier sal dit miskien van waarde wees om ’n gedagte van Lewis Spence, ’n skrywer wat meer as ’n dosyn boeke oor Atlantis die lig laat sien het, en een van die grootste lewende outoriteite oor die vergane kontinent, aan te haal. In sy boek WILL EUROPE FOLLOW ATLANTIS, skrywe hy dat Atlantis die geestelike bakermat van die mensdom was. Nadat Atlantis in die see verdwyn het, het Europa in die rigting van die wetenskap ver gevorder, maar nooit die geestelike hoogtes van die verlore kontinent verwesenlik nie. Europa het volgens hom op godsdienstige gebied gefaal en daarom sal ook hierdie gebied deur ’n ramp uitgewis word.

In die afdeling THE GREAT AWAKENING, van my boek, skryf ek dat die wysheid van Atlantis herbore gaan word, dat die mens voor sy grootste geestelike verwesenliking sedert die koms van Christus staan:

En in die slotgedig “Closing Song of the Atlantean Spirits” word die koms van die duisendjarige vrede voorspel:

Staan ons miskien in die tydperk van OPENBARING, daardie geheimsinnige slothoofstuk in die Bybel?

Ten slotte beantwoord ek gedeeltelik twee vrae wat seker lankal in die gedagte van my lesers spook. Waarom het ek ATLANTIS OR THE CRYING OF THE WATERS in Engels geskryf en nie in Afrikaans nie? Hierop is my antwoord slegs – my inspirasie het in Engels gekom!

Op die tweede vraag, naamlik waarom moes ’n Suid-Afrikaner, ’n boereseun wat in die Karoo groot geword het, nou juis hierdie onderwerp aanpak en hom met voorspellings besig hou wat oënskynlik buite die kader van die Unie lê? As antwoord hierop haal ek ’n gedeelte aan van ’n gedig “Southern Africa” wat oorspronklik aan die einde van my bundel sou verskyn het, maar wat ek weggelaat het omdat dit van ander lande die kritiek kan uitlok dat die skrywer hiervan te chauvinisties is:

Hiervolgens wil dit voorkom asof Suidelike Afrika op staatkundige, kulturele en geestelike gebied in die toekoms die toon in die wêreld gaan aangee, dat ons land voor ’n ontwikkeling staan wat groter hoogtepunte gaan bereik as wat Europa en Amerika verwesenlik het, want die wysheid van Atlantis – dit wat Europa en Amerika nooit geken het nie – gaan hier binne ons landpale herbore word.

---

¹sondvloed

Afr. sondvloed ‘groot vloed’ uit Ndl sondvloed (1599), ook sindtvloed, sundtfloet, (1562), sundvloed uit Middelhoogduits sin(t)fluot (Hoogduits Sündflut); die eerste lid is volksetimologies vervorm deur assosiasie met sonde, maar sin- beteken eintlik ‘altyd, voortdurend, aanhoudend’ synde die vertaling van Latyn semper.

---

Bronne

... plek van die Goddelikes, die Koninklikes - Ragna-Oord