Bybelse parallelle in Sumeriese literatuur

Spore van Sumeriese godsdiens oorleef vandag en word in geskrifte van die Bybel weerspieël. So laat as Esegiël word daar melding gemaak van 'n Sumeriese godheid. In Esegiël 8:14 sien die profeet vroue van Israel huil vir Tammuz (Dumuzi) tydens 'n droogte.

Die meeste Sumeriese parallelle kan egter in die boek Genesis gevind word. Soos in Genesis, word die Sumeriërs se wêreld uit die waterige onderwêreld gevorm en word die hemel en aarde goddelik van mekaar geskei deur 'n soliede koepel. Die tweede hoofstuk van Genesis stel die paradys Eden bekend, 'n plek wat soortgelyk is aan die Sumeriese Dilmun, beskryf in die mite van "Enki en Ninhursag". Dilmun is 'n suiwer, helder en heilige land - wat nou dikwels met Bahrein in die Persiese Golf geïdentifiseer word. Dit word deur Enki geseën om oorvol, soet water te hê. Enki vul dit met strandmere en palmbome. Hy bevrug Ninhursag en laat agt nuwe plante op die aarde groei. Eden, "in die Ooste" (Gen. 2:8) het 'n rivier wat ook verdeel of oorloop, om vier riviere te vorm, insluitend die Tigris en Eufraat. Dit is ook welig en het vrugdraende bome. (Gen. 2:9-10) In die tweede weergawe van die skepping van die mens "Die Here God het die mens geformeer uit die klei van die aarde en die asem van die lewe in sy neusgate geblaas, en so het die mens 'n lewende wese geword." Enki en Ninmah (Ninhursag) gebruik 'n soortgelyke metode om die mens te skep. Nammu, koningin van die onderwêreld en Enki se ma, beveel Enki om "die 'hart' van die klei wat oor die Abzu is te knie" en dit "vorm te gee" (Kramer¹ & Maier p. 33) Van daar hou die ooreenkomste op as die twee gode misvormde mense skep en dan aan die stry raak.

Om terug te keer na Enki en Ninhursag, vind ons 'n moontlike parallel met die skepping van Eva. Enki het die plante verteer wat Ninhursag se kinders was en is dus vervloek deur Ninhursag, en het een wond gekry vir elke plant wat verteer is. Enlil en 'n jakkals tree namens Enki op om Ninhursag terug te roep om die skade ongedaan te maak. Sy sluit weer by hom aan en baar agt nuwe kinders, wat elkeen die genesing vir een van sy wonde is. Die een wat sy rib genees, word Ninti genoem, wie se naam die Koningin van maande beteken, (Kramer & Maier 1989: pp. 28-30) die dame van die rib, of sy wat lewend maak. Hierdie assosiasie dra oor na Eva. (Kramer, History Begins at Sumer 1981: pp. 143-144) In Genesis word Eva uit Adam se rib gevorm en haar naam hawwa is verwant aan die Hebreeuse woord hooi of lewe. (New American Bible p. 7.) Die proloog van "Gilgamesh, Enkidu and the Underworld" bevat moontlik die voorganger van die boom van kennis van goed en kwaad. Hierdie boom bevat nie net 'n listige slang nie, maar ook Lilith, die legendariese eerste vrou van Adam. Die huluppu-boom word deur Inanna van die oewer van die Eufraat na haar tuin in Uruk oorgeplant, waar sy vind dat:

... 'n slang wat nie bekoor kon word nie

het sy nes gemaak in die wortels van die boom,

Die Anzu-voël sit sy kleintjies in die takke van die boom,

En die duister diensmeisie Lilith het haar huis in 'n boomstomp gebou. (Wolkstein en Kramer 1983: p. 8)

Nog 'n moontlike Sumeriese oordrag wat met die sondeval van die mens verband hou, is die gebrek aan "pyne van kindergeboorte" vir diegene in Dilmun. Ninhursag baar egter in nege dae, nie nege maande nie, en die geboorte "like good princely cream" (Kramer 1981: p. 142,145) of "fyn olie" (Kramer & Maier 1989: p. 25).

Die rusies tussen herdersgod en boeregods-pare soos Lahar en Ashnan of Enten en Emesh is in sekere opsigte soortgelyk aan die rusies van Kain en Abel. In die Sumeriese weergawes blyk die dood vermy te word, alhoewel ons nie die volledige Lahar en Ashnan-verhaal het nie. (Kramer 1961 pp. 49-51, 53-54)

Die tien aartsvaders in Genesis wat voor die vloed gebore is, het baie lang lewens gelewe, die meeste meer as 900 jaar. Die sewende patriarg, Henog, het net 365 jaar gelewe voordat hy “met God gewandel het”. (Genesis 5). Die telling van tien aartsvaders word aan die Priesterlike bron (P) toegeskryf. Die Jahwis-bron (J), gee slegs besonderhede oor sewe aartsvaders voor Noag, sodat daar met hom ingesluit agt voor-diluviaanse aartsvaders is. (Genesis 4: 17-18) Die agt antediluviaanse konings van in die Sumeriese Koningslys het ook vir honderde jare geleef. (Kramer² 1963 p. 328) S. H. Hooke beskryf 'n ander weergawe van die Sumeriese Koningslys, gevind in Larsa-besonderhede tien antediluviaanse konings. (Hooke, p. 130)

Die duidelikste Bybelse parallel kom uit die verhaal van die Vloed. In die Sumeriese weergawe word die vrome Ziusudra ingelig oor die gode se besluit om die mensdom te vernietig deur na 'n muur te luister. Hy verweer ook die vloed aan boord van 'n groot boot. Noag se vloed duur lank, maar Ziusudra kom tot rus binne sewe dae en nie die nabye jaar van die Bybel nie. Hy ontvang nie 'n verbond nie, maar word die ewige lewe gegee. (Kramer 1963 pp. 163-164; Kramer 1961 pp. 97-98)

Wat die Nuwe Testament betref, trek baie ook 'n parallel tussen Dumuzi en Jesus omdat Dumuzi 'n herder-koning is en hy uit die dood opgewek word. Dit is miskien 'n beroep op sommige, aangesien Dumuzi se Akkadiese analoog, Tammuz, in die Bybel voorkom, maar Dumuzi se periodieke terugkeer uit die onderwêreld is nie uniek nie, selfs in Sumeriese literatuur. Sy suster Geshtinanna staan ook op uit die dood, en as 'n mens diegene wat gebore is as gode reken, doen Inanna dit ook. Periodieke dood en wedergeboorte is 'n algemene tema in landboumites waar die terugkeer van die gode van die aarde af 'n terugkeer in die lewe van plante weerspieël.

Notes.

¹ Myths of Enki, The Crafty God by Kramer, Samuel Noah; Maier, John ISBN 9781725282896

² The Sumerians : their history, culture, and character by Kramer, Samuel Noah ISBN 9780226452388

The Sumerians : their history, culture, and character by Kramer, Samuel Noah PDF

---

---